مرجع: Edutopia
نویسنده: پیج تات (Paige Tutt)، روزنامه‌نگار ساکن نیویورک، با تجربه‌ای گسترده در روزنامه‌نگاری، ویراستاری و مدیریت شبکه‌های اجتماعی، مسیر حرفه‌ای پویایی را طی کرده است. او مدرک کارشناسی ارشد خود را در نویسندگی، ادبیات و نشر از کالج امرسون و مدرک کارشناسی زبان انگلیسی را از دانشگاه بینگهمتون دریافت کرده است. پیج در نوشته‌هایش نگاه ویژه‌ای به تنوع، برابری، هویت و دربرگیری در آموزش دارد. او با حساسیت خاصی به چالش‌های دانش‌آموزان در جوامع حاشیه‌نشین و اقلیت‌ها می‌پردازد و با ایجاد گفت‌وگوهای مؤثر، برای رفع این موانع و بهبود شرایط تلاش می‌کند. در این مطلب، پِیج مجموعه‌ای از فعالیت‌های پایانی کلاس را که معلمان مختلف پیشنهاد داده و با موفقیت در کلاس‌های خود اجرا کرده‌اند، گردآوری کرده است.
تاریخ انتشار: ۲۶ دی ۱۴۰۳
مدت مطالعه: حدود ۸ دقیقه
ذهن دانش‌آموزان در دقایق پایانی کلاس معمولاً درگیر چیزهایی است که بعد از کلاس در انتظارشان است: ناهار، امتحان کلاس بعدی، ارائه‌ی گروهی، تکالیف ناتمام یا زنگ تفریح. اما وقتی دانش‌آموزان بدون فرصتی برای جمع‌بندیِ آموزه‌های تازه، به‌سرعت وارد کلاس بعدی می‌شوند، یک فرصت ارزشمند برای تثبیت آموخته‌های جدید از دست می‌رود. سارا ساسا (Sarrah Saasa)، معلم اقتصاد مدرسه‌ای در احمدآبادِ هند می‌گوید: «می‌خواهیم بفهمیم که دانش‌آموزان مفاهیم جدید را درک کرده‌اند یا نه! بنابراین، با یک بازاندیشی کوتاه، فرآیند یادگیری را کامل می‌کنیم.»
فعالیت‌های سریع بازاندیشانه که دانش‌آموز را وا می‌دارد به آنچه فرا گرفته فکر کند، هم باعث تثبیت آموزه‌های جدید در ذهن شاگردان می‌شود و هم به کلاس انرژی می‌دهد. به گفته‌ی تاد فینلی (Todd Finley)، استاد آموزش زبان انگلیسیِ دانشگاه کارولینا‌ی شرقی، این فعالیت‌ها فرصتی هستند برای شناسایی و اصلاح برداشت‌های نادرست، تأکید بر نکات کلیدی و تثبیت مطالبی که به تازگی آموخته شده‌اند. افزون بر این، اجرای آن‌ها می‌تواند به برنامه‌ریزی مراحل بعدی تدریس کمک کنند. البته همیشه برای فعالیت‌های پایانی وقت کافی وجود ندارد. اما ا گر چند دقیقه وقت اضافه دارید – به‌ویژه در موقعیت‌های مهمی مانند پایان یک فصل از کتاب – این فعالیت‌ها فرصت‌های کوتاه اما مؤثری برای «تصحیح، رفع اشکال و تحسین دانش‌آموزان» فراهم می‌کنند.
فعالیت‌های پایانی پیشنهادی:
طراحی سریع: دانش‌آموزان سه مفهوم اصلی از درس روز را انتخاب و نقاشی می‌کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند از کلمات، نمادها یا اعداد استفاده کنند.
آموزش به یک دانش‌آموز کلاس اولی: دانش‌آموزان در گروه‌های دونفره، مفاهیم کلیدی، اصطلاحات یا ارتباط میان مفاهیم را به‌گونه‌ای توضیح دهند که برای یک دانش‌آموز کلاس اولی قابل‌فهم باشد. هدف این است که دانش‌آموزان مفاهیم را به زبان ساده و قابل درک بیان کنند تا نه‌تنها خودشان بهتر بفهمند، بلکه توانایی توضیح دادن آن‌ها را هم پیدا کنند.
بررسی اشتباهات رایج: یک اشتباه رایج را مطرح کنید و از دانش‌آموزان بخواهید با استفاده از آنچه در کلاس آموخته‌اند، آن را تصحیح کنند یا یک عبارت یا معادله‌ی حل‌شده را به دانش‌آموزان بدهید و از آن‌ها بخواهید اشتباهات موجود را شناسایی کنند.
مرور پنج‌انگشتی: از دانش‌آموزان بخواهید روی یک تکه کاغذ، شکل دست خود را بکشند. هر دانش‌آموز یک مفهوم کلیدی از درس را در مرکز دستِ نقاشی‌شده بنویسد و برای هر انگشت یک مفهوم یا تعریف مرتبط با درس آن روز را اضافه کند. سپس دانش‌آموزان برگه‌های خود را در گروه‌های کوچک یا دو نفره با هم به اشتراک بگذارند.
خلاصه‌ی بیست تومانی: به دانش‌آموزان بگویید هر کلمه‌ای که استفاده می‌کنند هزار تومان ارزش دارد و باید یک خلاصه‌ی بیست تومانی از درس امروز بنویسند.
آنچه که از دست داده‌اید: از دانش‌آموزان بخواهید در گروه‌های دونفره، فهرستی از نکات کلیدی درس آن روز را تهیه کنند و با هم‌کلاسی‌هایی که غایب بوده‌اند، به اشتراک بگذارند. از آن‌ها بخواهید که نکات درس را واضح و کامل توضیح دهند، زیرا به احتمال زیاد هم‌کلاسی‌هایشان برای اولین بار در معرض این اطلاعات قرار می‌گیرند.
سنگ، کاغذ، قیچی: این فعالیت با الهام از بازی «سنگ، کاغذ، قیچی»، از دانش‌آموزان می‌خواهد که بخش‌های مختلف درس را ارزیابی کنند. دانش‌آموزان چالش‌برانگیزترین بخش درس را تحت عنوان سنگ، مفهوم کلیدی و اصلی درس که باید آن را به خاطر بسپارند تحت عنوان کاغذ، و کم‌اهمیت‌ترین جزئیاتی را که می‌توانند از آن‌ها صرف‌نظر کنند به‌عنوان قیچی شناسایی می‌کنند.
خلاصه‌ی تک‌صفحه‌ای: از دانش‌آموزان بخواهید برای امتحان پیش‌رو یک «خلاصه‌ی تک‌برگی» از مطالبی که همان روز آموخته‌اند، تهیه کنند. آن‌ها باید اطلاعات مهم مانند تعریف‌ها، فرمول‌ها یا اصطلاحات را براساس اهمیت، اولویت‌بندی و اطلاعات کلیدی را جمع‌بندی کنند.
یک کلمه، یک داستان: از هر دانش‌آموز بخواهید که درس امروز را با یک کلمه توصیف کند. افزودن کمی جنبش و تحرک می‌تواند انرژی تازه‌ای به کلاس ببخشد. سپس از دانش‌آموزان بخواهید بلند شوند، کلمه‌ی خود را با هم‌کلاسی‌ها به اشتراک بگذارند و توضیح دهند چرا آن را انتخاب کرده‌اند.
گالری «آنچه امروز آموختم»: هر دانش‌آموز روی یک برگه‌ی چسب‌دار (استیکر نوت)، یک چیز جدید که از درس امروز یاد گرفته و احساس می‌کند می‌تواند آن را به‌خوبی توضیح دهد، می‌نویسد. پس از چسباندن آن‌ها به دیوار، دانش‌آموزان اطراف کلاس راه می‌روند و بازخوردهای همکلاسی‌های خود را می‌خوانند.
سه سؤال: دانش‌آموزان به سه سؤال روی یک برگه کاغذ پاسخ داده، هنگام ترک کلاس آن را به معلم تحویل می‌دهند:
- امروز چه چیزی آموختیم؟
- چرا؟ (چرا این مطلب کاربردی یا مهم است؟)
- حالا چه می‌شود؟ (آیا می‌توانید پیش‌بینی کنید که درس بعدی از کجا شروع خواهد شد؟)
این روش دانش‌آموزان را تشویق می‌کند که به موضوعات درسی نگاه عمیق‌تری بیندازند و اهمیت آن را در زندگی روزمره یا در درس‌های بعدی درک کنند.
جعبه‌ی سوال‌های تصادفی: چندین سؤال مرتبط با درس یا مطالب آن هفته را روی کاغذهای کوچک بنویسید و در یک ظرف بریزید. از یک دانش‌آموز داوطلب بخواهید از داخل ظرف یک کاغذ را بیرون بکشد. مثلاً: «چه چیزی در مورد تابع می‌دانی؟» یا «فرمول مساحت دایره چیست؟»
شعر و واژه: در این فعالیت، یک واژه‌ی تصادفی را روی تخته بنویسید و از دانش‌آموزان بخواهید با استفاده از آن واژه، شعر آکروستیک بسازند. هر خط شعر باید با یک حرف از حروف آن واژه شروع شود. هدف این است که دانش‌آموزان آنچه را که در کلاس یاد گرفته‌اند، به شکلی خلاقانه و در قالب شعر بیان کنند.
برای نمونه، اگر درس امروزِ کلاس علوم در مورد چرخه‌ی آب بوده است، می‌توانید کلمه‌ی «آفرینش» را روی تخته بنویسید. سپس از دانش‌آموزان بخواهید هرکدام شعری با این واژه بنویسند. تأکید کنید که نیازی نیست نوشته‌هایشان شاعرانه باشد؛ مهم این است که شعر به موضوع درس مرتبط باشد و نشان دهد چه مفاهیمی را یاد گرفته‌اند.
نمونه‌ی شعر:
آب از دریاها بخار می‌شود
فراز آسمان ابرها شکل می‌گیرند
ریزش باران زمین را سیراب می‌کند
یاد می‌گیریم که این چرخه همیشه ادامه دارد
نیاز همه جانداران به آب است
شروع زندگی از آب سرچشمه می‌گیرد
این فعالیت به دانش‌آموزان فرصت می‌دهد خلاقیت خود را به کار گیرند و مفاهیم درسی را به شکلی سرگرم‌کننده مرور کنند.
چه چیزی از قلم افتاده: در این فعالیت، معلم از دانش‌آموزانی که در مورد موضوع درس پیش‌زمینه یا دانش بیشتری دارند می‌خواهد چیزهایی را که ممکن است از قلم افتاده باشد به اشتراک بگذارند. این کار به دانش‌آموزانی که از قبل اطلاعاتی دارند، این فرصت را می‌دهد که در کلاس مشارکت کنند و همچنین به معلم کمک می‌کند تا نگاهی جامع‌تر به مفاهیم داشته باشد و نکاتی را که از قلم افتاده دوباره مورد توجه قرار دهد. این فعالیت، همچنین می‌تواند بازاندیشی و مشارکت کلاسی را تقویت کند.
معماهای معکوس: کلمه یا جمله‌ای را با دانش‌آموزان در میان بگذارید که می‌تواند جواب یک یا چند سؤال باشد.مثلاً بگویید: «نقره». سپس از بچه‌ها بخواهید هر کدام پرسشی بنویسند که جوابش همان چیزی باشد که شما گفته‌اید. مثلاً درباره‌ی نقره یکی از پرسش‌ها می‌تواند این باشد: «AG نماد کدام عنصر است؟»
توپ بازخورد: چند پرسش را که خاصیت بازاندیشانه دارند و پاسخ به آن‌ها نیازمند مرور و جمع‌بندی آموخته‌هاست طرح کنید و با ماژیک وایت‌برد روی یک توپ بادی پلاستیکی بنویسید؛ مثلاً «امروز کدام روش‌ها به یادگیری شما کمک کردند؟». سپس توپ را به سمت بچه‌ها پرتاب کنید. هر دانش‌آموزی که توپ را بگیرد، باید به پرسشی که دستش به آن برخورد کرده پاسخ دهد و سپس توپ را به سوی همکلاسی دیگری پرتاب کند.
نقاط مبهم: از دانش‌آموزان بخواهید بخش‌هایی از درس را که برایشان گیج‌کننده بوده، مشخص کنند و به این سؤال پاسخ دهند: «کدام قسمت درس امروز برای من سخت‌تر بود؟» همچنین می‌توانید از آن‌ها بخواهید بخش‌هایی که برایشان واضح‌تر و آسان‌تر بوده را هم بیان کنند. این روش به معلم کمک می‌کند تا دقیق‌تر متوجه شود کدام مفاهیم نیاز به توضیح بیشتر دارند.
سیگنال: از دانش‌آموزان بخواهید دست خود را تا سطح سینه بالا بیاورند و با نشان دادن تعداد انگشتان، میزان درک خود را از موضوع اعلام کنند:
- ۵ انگشت: می‌توانم موضوع را به یک همکلاسی دیگر آموزش دهم.
- ۴ انگشت: موضوع را به‌خوبی فهمیده‌ام.
- ۳ انگشت: به مثال‌های بیشتری درباره‌ی موضوع نیاز دارم.
- ۲ انگشت: لطفاً دوباره برایم توضیح دهید.
- ۱ انگشت: من کاملاً گیج شده‌ام!
این روش به معلم اجازه می‌دهد وضعیت یادگیری دانش‌آموزان را در مدت زمانی کوتاه بسنجد و برای درک بهتر به آن‌ها کمک کند.
تفکر و تغییر: برای اینکه ببینید طرز فکر دانش‌آموزان از ابتدا تا انتهای درس چگونه تغییر کرده است، از آن‌ها بخواهید به این پرسش پاسخ دهند: «من قبلاً فکر می‌کردم که… اما حالا فکر می‌کنم که…»
طراحی سؤال: دانش‌آموزان را به چند گروه تقسیم کنید و از هر گروه بخواهید سه سؤال امتحانی طراحی کنند. سؤال‌ها می‌تواند جواب بله/خیر داشته باشد یا چندگزینه‌ای باشد. این سؤال‌ها را جلسه‌ی بعد از دانش‌آموزان بپرسید.
جای‌گذاری مفاهیم: از دانش‌آموزان بخواهید مفاهیم جدیدی را که یاد گرفته‌اند بر اساس ترتیب زمانی، اهمیت هر موضوع یا سطح پیچیدگی از ساده به دشوار در دفتر خود بنویسند. برای مثال، دانش‌آموزانی که امروز درباره‌ی چرخه‌ی آب آموخته‌اند می‌توانند این فعالیت را با اصطلاحاتی مانند تبخیر، تراکم، میعان و بارش انجام دهند.