مرجع: Edutopia
تاریخ انتشار: ۲۴ آذر ۱۳۹۴
مدت مطالعه: ۷ دقیقه
وقتی درباره‌ی مشارکت دانشآموزان در فعالیت‌های آموزشی حرف می‌زنیم، منظورمان فعالیتی است که رفتار و احساسات و طرز فکر بچه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. وقتی یک دانش‌آموز به لحاظ عاطفی و رفتاری با یک فعالیت درگیر شود، اما ذهن و تفکر او تحت تأثیر این مشارکت قرار نگیرد و مهارت‌ها یا دانش او پیشرفتی نداشته باشد، هدف آموزشی فعالیت محقق نشده است.
نیکولاس پینو جیمز (Nicolás Pino-James)، پژوهش‌گر آموزش که روی موضوع «مشارکت دانشآموزان در فرآیند یادگیری» مطالعه می‌کند، نتیجه‌ی تحقیقاتش را در قالب شش قانون طلایی ارائه کرده و در مقاله‌ای در وب‌سایت ادوتوپیا خطاب به آموزش‌گران نوشته که به کار بردن این قوانین به هنگام طراحی و اجرای فعالیت‌های آموزشی در کلاس، به ارتقای مهارت‌های عاطفی، رفتاری و شناختی دانشآموزان منجر خواهد شد.
۱- فعالیت معنادار
یک فعالیت زمانی دانش‌آموز را درگیر می‌کند که فرآیند و نتیجه‌ی آن مورد علاقه دانش‌آموز باشد، به یک یا چند نیاز او پاسخ دهد، با دانسته‌ها، تجربه‌ها و زندگی روزمره‌ی او مرتبط باشد و دانش‌آموز بتواند دست‌آوردهای آن را مشاهده کند.
۲- رقابت با خود
دانشآموزان را ترغیب کنید که خودشان را به چالش بکشند، با خودشان رقابت کنند، در جریان فعالیت مدام خود را ارزیابی کنند و بپرسند آیا در یاد گرفتن این موضوع یا پرورش این مهارت موفق بوده‌ام؟ کار امروز چه چیزهای جدیدی برایم داشت؟ چه‌قدر توانستم این مهارتم را پرورش بدهم؟ برای ترغیب دانشآموزان به رقابت با خودشان این موارد را در طراحی و اجرای فعالیت‌های آموزشی در نظر بگیرید:
- به مهارت و دانش فعلی بچه‌ها تکیه نکنید، کمی از آن فراتر بروید؛
- فرصت‌هایی در نظر بگیرید که بچه‌ها بتوانند آموخته‌هایشان را نمایش دهند؛
- درباره‌ی نمونه‌های موفق صحبت کنید؛ دانش‌آموزانی که با موضوعی درگیر بودند اما در نهایت موفق شدند یا دانش‌آموزانی که به تدریج موفق شدند؛
- درباره‌ی میزان پیشرفت و کیفیت کار به بچه‌ها بازخورد بدهید.
۳- احساس استقلال و خودگردانی
طوری رفتار کنید که دانشآموزان نسبت به فعالیتی که انجام می‌دهند احساس تعلق خاطر و مالکیت داشته باشند، احساس کنند این خودشان هستند که اهداف و خط مشی فعالیت را تعیین می‌کنند. به جای اینکه بچه‌ها را به پیروی از دستورات و تصمیم‌های خودتان مجبور کنید، کنترل کار را به آن‌ها بسپارید. به این ترتیب سطح مشارکت به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. این روش‌ها به ارتقای احساس استقلال و خودگردانی کمک می‌کند:
- از ایده‌ها و دیدگاه‌های تازه‌‌ی بچه‌ها استقبال کنید؛
- لحن کنترل‌گر نداشته باشید و امر و نهی نکنید؛
- لحن و زبان دوستانه و غیر رسمی داشته باشید؛
- به بچه‌ها وقت بدهید موضوع را حلاجی کنند و آنچه در جریان فعالیت آموخته‌اند، جذب کنند.
۴- معجزه‌ی یادگیری مشارکتی
کار کردن با دیگران و در ارتباط بودن با آن‌ها باعث می‌شود بچه‌ها بیشتر با موضوع درگیر شوند و فعالیت برایشان معنادارتر شود. برای اینکه کار گروهی هدفمند و سازنده باشد و اهداف یادگیری مشارکتی محقق شود، باید مطمئن شوید که بچه‌ها به مهارت‌های ارتباطی و کار گروهی مجهزند و می‌دانند در یک مجموعه‌ی یکپارچه چه‌طور باید رفتار کرد. برای این کار روش‌هایی وجود دارد: مشارکت را برایشان معنا کنید، تفاوت مشارکت در گروه و انفعال در گروه را بیان کنید، مسئولیت‌پذیری و تعهد گروهی را از طریق تعیین وظایف برای هر کدام از اعضا تقویت کنید و در مرحله‌ی ارزیابی، هم پیشرفت فردی را در نظر بگیرید و هم پیشرفت کل گروه را.
۵- ارتباط مؤثر با دانشآموزان
ارتباط مثبت و سازنده میان معلم و دانش‌آموز نقش مهمی در درگیر شدن بچه‌ها در فعالیت‌های آموزشی دارد، به‌خصوص در مورد آن‌هایی که حساس‌تر هستند، دارای معلولیت یا نیازهای ویژه‌اند، یا به خانواده‌هایی با درآمد کمتر تعلق دارند. به این ترتیب نیاز آن‌ها به ارتباط با دیگران مرتفع می‌شود و احساس تعلق به جامعه در آن‌ها افزایش می‌یابد. با این راهکارها می‌توانید رابطه‌ای مؤثر بسازید:
- به نیازهای عاطفی و اجتماعی دانش‌آموزان‌تان اهمیت بدهید؛
- اشتیاق و نگرش‌های مثبت خود را بروز دهید؛
- برای ارتباط تک به تک با هر کدام از بچه‌ها وقت بگذارید؛
- منصف باشید و اصل برابری را در نظر بگیرید؛
- به قول‌هایتان وفادار باشید و فریب‌شان ندهید.
۶- ارزشمند بودن دانش و مهارت
دیدگاه دانشآموزان نسبت به مشارکت در فعالیت‌های آموزشی سطح مشارکت آن‌ها را تعیین می‌کند. وقتی بچه‌ها برای یادگیری، تقویت یک مهارت یا درک بهتر موضوع در فعالیتی مشارکت می‌کنند، کیفیت کار با مواقعی که هدف‌شان نمره‌ی خوب، قرار گرفتن در گروه «شاگرد زرنگ‌ها»، جلب نظر معلم و والدین یا رقابت با هم‌شاگردی‌ها است، کاملاً فرق دارد. برای تقویت این دیدگاه که «کسب دانش و مهارت به خودی خود مهم و ارزشمند است» این راهکارها را در پیش بگیرید:
- موفقیت را مترادف با یادگیری معنا کنید؛
- موفقیت تحصیلی را در نمره‌ی بالا معنا و خلاصه نکنید؛
- بچه‌ها را با هم و با دیگران مقایسه نکنید؛
- روی پیشرفت فردی تأکید کنید؛
- پیشرفت و تلاش‌های دانشآموزان را به رسمیت بشناسید.